De Oude Grieken en de Werkelijkheid
Zaterdag, 22 juli 2017
Hoe de werkelijkheid van de wereld eruit ziet is een vraag waar filosofen en wetenschappers zich al heel lang over buigen. De oude Grieken waren de eersten die in ons deel van de wereld zijn gaan nadenken over dit onderwerp. Zij stelden veel vragen die wij nu ook stellen. En veel vragen zijn nog steeds actueel.
Een voorbeeld is het onderwerp van de vrije wil. De vraag of mensen een vrije wil hebben is tegenwoordig een “hot issue”. Neurowetenschappers zoals Dick Swaab en Victor Lamme stellen van niet. Victor Lamme heeft zelfs een boek naar dit idee vernoemd met de titel “De Vrije Wil Bestaat Niet”. Zij hangen de stelling aan dat onze hersenen ons gedrag bepalen en dat de geest een product is van onze hersenen. De Griekse filosoof Democritus die leefde rond 460 -370 v. Chr., stelde in zijn tijd al dat mensen niet beschikken over een vrije wil. Hij meende dat alles uit atomen bestond, ook menselijke lichamen en dat mensen daardoor niet uit eigen vrije wil konden kiezen.
Een bijzondere groep Griekse filosofen waren de Eleaten, rond de 5e eeuw v Chr. Zij beweerden dat de werkelijkheid anders is dan wij het waarnemen. Zij bedachten veel voorbeelden om dit aan te tonen, de bekendste is de wedstrijd tussen de grote Griekse held Achilles en de schildpad. Zij beredeneerden dat als Achilles een wedstrijd aangaat met een schildpad en de schildpad krijgt een voorsprong, dan kan Achilles de schildpad nooit inhalen. Als de schildpad een voorsprong krijgt van 50 meter, wanneer Achilles die 50 meter overbrugd heeft, is de schildpad alweer een eindje verder. Als Achilles die afstand heeft afgelegd, is de schildpad weer verder enz. Conclusie, Achilles kan de schildpad niet inhalen. De Eleaten wisten natuurlijk dat Achilles de wedstrijd wel zou winnen van de schildpad, maar wilden laten zien dat de werkelijkheid en onze ervaring daarvan niet overeenkomen. Er zijn ingewikkelde wiskundige berekeningen gebruikt om te proberen de onjuistheid van de beredenering aan te tonen.
Misschien vraag je je af, waar ik dit allemaal op baseer. Ik ben wel geďnteresseerd in filosofische thema’s, lees daar boeken over en heb ook een cursus gedaan over filosofie. Ik heb ook het boek van Victor Lamme “De Vrije Wil Bestaat Niet” gelezen. Ik vond het een zeer boeiend boek, zonder te stellen dat ik het er mee eens zou zijn.
De vraag wat de werkelijkheid is, waar de oude Grieken mee begonnen, zal ons nog wel even bezighouden. Ondanks alle antwoorden die gevonden zijn, lijkt het aantal vragen, interessant genoeg, alleen maar toe te nemen.
Een voorbeeld is het onderwerp van de vrije wil. De vraag of mensen een vrije wil hebben is tegenwoordig een “hot issue”. Neurowetenschappers zoals Dick Swaab en Victor Lamme stellen van niet. Victor Lamme heeft zelfs een boek naar dit idee vernoemd met de titel “De Vrije Wil Bestaat Niet”. Zij hangen de stelling aan dat onze hersenen ons gedrag bepalen en dat de geest een product is van onze hersenen. De Griekse filosoof Democritus die leefde rond 460 -370 v. Chr., stelde in zijn tijd al dat mensen niet beschikken over een vrije wil. Hij meende dat alles uit atomen bestond, ook menselijke lichamen en dat mensen daardoor niet uit eigen vrije wil konden kiezen.
Een bijzondere groep Griekse filosofen waren de Eleaten, rond de 5e eeuw v Chr. Zij beweerden dat de werkelijkheid anders is dan wij het waarnemen. Zij bedachten veel voorbeelden om dit aan te tonen, de bekendste is de wedstrijd tussen de grote Griekse held Achilles en de schildpad. Zij beredeneerden dat als Achilles een wedstrijd aangaat met een schildpad en de schildpad krijgt een voorsprong, dan kan Achilles de schildpad nooit inhalen. Als de schildpad een voorsprong krijgt van 50 meter, wanneer Achilles die 50 meter overbrugd heeft, is de schildpad alweer een eindje verder. Als Achilles die afstand heeft afgelegd, is de schildpad weer verder enz. Conclusie, Achilles kan de schildpad niet inhalen. De Eleaten wisten natuurlijk dat Achilles de wedstrijd wel zou winnen van de schildpad, maar wilden laten zien dat de werkelijkheid en onze ervaring daarvan niet overeenkomen. Er zijn ingewikkelde wiskundige berekeningen gebruikt om te proberen de onjuistheid van de beredenering aan te tonen.
Misschien vraag je je af, waar ik dit allemaal op baseer. Ik ben wel geďnteresseerd in filosofische thema’s, lees daar boeken over en heb ook een cursus gedaan over filosofie. Ik heb ook het boek van Victor Lamme “De Vrije Wil Bestaat Niet” gelezen. Ik vond het een zeer boeiend boek, zonder te stellen dat ik het er mee eens zou zijn.
De vraag wat de werkelijkheid is, waar de oude Grieken mee begonnen, zal ons nog wel even bezighouden. Ondanks alle antwoorden die gevonden zijn, lijkt het aantal vragen, interessant genoeg, alleen maar toe te nemen.
Hans Willering
Freelance tekstschrijver
Meest recente columns
Zomaar Wat Haiku's
Florence, Meer dan Kunst Alleen
Libanon, een Terugblik op Gouden Jaren
Jordanië, Land van Woestijn en Verwondering
Het Raadsel van de Homogene Groepen
Thor Heyerdahl, De Held van de Kon Tiki
De Oude Grieken en de Werkelijkheid
John Steinbeck: Cannery Row
Ergonomie Niet Belangrijk?
Florence, Meer dan Kunst Alleen
Libanon, een Terugblik op Gouden Jaren
Jordanië, Land van Woestijn en Verwondering
Het Raadsel van de Homogene Groepen
Thor Heyerdahl, De Held van de Kon Tiki
De Oude Grieken en de Werkelijkheid
John Steinbeck: Cannery Row
Ergonomie Niet Belangrijk?
Meest recente diversen
Charlie en Hector en de Wereld van Morgen (Een kort verhaal)
Charlie en Hector en de Wereld van Morgen (Vervolg)
Mijn Eerste Duik in de Middellandse Zee
Charlie en Hector en de Wereld van Morgen (Vervolg)
Mijn Eerste Duik in de Middellandse Zee